Przejdź do zawartości

12 Batalion Pancerny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
12 Batalion Pancerny
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 12 bpanc
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1937

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Ostatni

mjr br. panc. Jerzy Łucki

Organizacja
Dyslokacja

Łuck

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

bronie pancerne

Podległość

2 Grupa Pancerna

Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej
czołg Renault R-35
czołg TKS
Samochód pancerny wz. 34
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych[a]
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych[b]

12 Batalion Pancerny (12 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniającą zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Łucku. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

12 Batalion Pancerny został sformowany w garnizonie Łuck na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 20 kwietnia 1937. 2 września 1937 major Jerzy Łucki podpisał pierwszy rozkaz dzienny batalionu[1]. 6 listopada 1937 uroczyście powitano 169 poborowych wcielonych do batalionu[1].

Była to jednostka wojskowa „czasu P” spełniająca zadania: szkoleniowe, organizacyjne i mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej „czasu W”.

20 lipca 1939 otrzymał 49 francuskich czołgów lekkich wsparcia piechoty Renault R-35. Na swoim wyposażeniu posiadał również czołgi TKS i wozy pancerne wz.34. Batalion należał do typu IV[2]. W 1939 batalion stacjonował w Łucku[3].

Mobilizacja

W 1939 batalion sformował w ramach mobilizacji alarmowej w grupie zielonej[4], według innych autorów w "czerwonej" w terminie A+36[5]:

W ramach mobilizacji powszechnej w I rzucie w terminie 3 dni[5]

oraz zaimprowizował

Oddział Zbierania Nadwyżek 12 batalionu pancernego

Po zmobilizowaniu 21 dywizjonu pancernego i 21 batalionu czołgów lekkich w garnizonie w Łucku pozostały niewielkie nadwyżki mobilizacyjne, z których utworzono "oddział ochronno-techniczny" pod dowództwem kpt. Mariana Jaworskiego. 9 września do koszar w Łucku przybył Ośrodek Zapasowy Broni Pancernych nr 1. Nadwyżki 12 batalionu zostały włączone w jego skład. 14 września wraz z nim rozpoczął ewakuację w kierunku "Przedmościa Rumuńskiego". Następnie 17 września po agresji sowieckiej podjęto marsz w kierunku granicy rumuńskiej do Kut. W trakcie marszu nadwyżki podzieliły losy OZBPanc. nr 1. Wiadomo, iż kpt. M. Jaworski został zamordowany w Katyniu[6].

Żołnierze batalionu

[edytuj | edytuj kod]

Obsada personalna batalionu w 1937:

  • dowódca batalionu – mjr br. panc. Jerzy Łucki[4] (1937 – 1939 → dowódca baonu czołgów lekkich nr 21),
  • zastępca dowódcy batalionu – mjr br. panc. Wiktor Jan Szypiński[c]
  • kwatermistrz – kpt. Edmund Zygmunt Karpów,
  • adiutant – por. Wojciech Sulimirski,
  • dowódca plutonu łączności – por. Feliks Budzimir Cwalina[d] (1937 – 1939 → adiutant 21 dpanc),
  • dowódca kompanii pancernej – por. Jan Okolski,
  • dowódca kompanii czołgów rozpoznawczych – p.o. por. Marian Kochanowski,
  • dowódca szwadronu pancernego – por. Zygmunt Wasilewski[8].
Organizacja i obsada personalna w 1939

Obsada personalna batalionu w marcu 1939[3][e]:

Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca batalionu mjr Jerzy Michał Łucki
zastępca dowódcy mjr Stanisław Gliński
adiutant por. Tadeusz Kraczkiewicz
lekarz medycyny por. lek. Jan Popkowski
kwatermistrz mjr Edmund Zygmunt Karpów
oficer mobilizacyjny kpt. Ludwik Mamrocha
oficer administracyjno-materiałowy kpt. Walerian Józef Łań
zastępca oficera administracyjno-materiałowego chor. Roman Uberman
oficer gospodarczy por. int. Wacław Krzyżostaniak
dowódca kompanii gospodarczej vacat
oficer żywnościowy chor. Jan Nowicki
dowódca plutonu łączności por. Feliks Budzimir Cwalina
dowódca kompanii szkolnej kpt. Jan Okolski
dowódca plutonu kpt. Zygmunt Władysław Wasilewski
dowódca plutonu por. Marian Kochanowski
dowódca kompanii pancernej kpt. Ryszard Franciszek Orliński
dowódca plutonu por. Stanisław Marcin Wartak
dowódca plutonu por. Jan Pisch
dowódca kompanii czołgów rozpoznawczych por. Jan Wojciech Marian Sulimirski
dowódca plutonu por. Stanisław Palusiński
dowódca szwadronu pancernego kpt. Józef Bronisław Żymierski
dowódca plutonu por. Leszek Kazimierz Kozioradzki
komendant parku kpt. Marian Gabriel Jaworski
kierownik warsztatów kpt. Edward Blahaczek
kierownik składnicy chor. Adam Orłowski
na kursie por. piech. Marian Stanisław Fijałkowski
na kursie por. piech. Leszek Stanisław Szczepański
na kursie por. kaw. Jan Franciszek Petecki

Żołnierze 12 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[10]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Cwalina Feliks Budzimir porucznik żołnierz zawodowy dowódca plutonu łączności ULK
Jaworski Marian[11] kapitan żołnierz zawodowy OZBPanc. Katyń
Wyrzykowski Henryk[12] major żołnierz zawodowy Katyń

Symbole batalionu

[edytuj | edytuj kod]
Sztandar

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[13]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[14]:

  • w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Kazimierskiej
  • w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
  • w prawym dolnym rogu — godło Łucka
  • w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 10 batalionu pancernego

Na wstędze sztandaru napis: "Zwycięstwo liczby nie zna - męstwa potrzebuje".

Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.

17 września 1939 o godz. 23.00 we wsi Serafińce plutonowy Stanisław Szymkowiak na rozkaz majora stanu spoczynku inżyniera Kazimierza Groniowskiego i w jego obecności spalił sztandary 3 i 12 batalionu pancernego[15][16][17].

Odznaka pamiątkowa

4 marca 1938 minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 12 baonu pancernego[18]. Odznaka o wymiarach 40x40 mm ma kształt krzyża, którego ramiona tworzą 4 proporczyki trójkątne w czarno-pomarańczowych barwach broni pancernych. Pośrodku srebrny hełm rycerski zwrócony ku lewej stronie. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były jedynie w wersji emaliowanej. Znane są również odmiany odznak z odwrotnym ułożeniem barw na krzyżu[19]. Wykonawcą odznak był zakład grawerski Władysława Miecznika mieszczący się przy ulicy Świętokrzyskiej 20 w Warszawie[20].

  1. 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
  2. 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
  3. Major broni pancernych Wiktor Jan Szypiński urodził się 28 sierpnia 1899. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 w korpusie oficerów piechoty. W 1932 pełnił służbę w 2 pułku pancernym w Żurawicy. W 1937 został przeniesiony do korpusu oficerów broni pancernych. Zmarł 3 sierpnia 1938. Został pochowany w Baranowiczach. Był odznaczony Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi (pośmiertnie), Medalem Niepodległości i odznaką „Znak Pancerny” (nr 32).
  4. Feliks Budzimir Cwalina s. Stanisława ur. 16 czerwca 1904 figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej. W 1932 pełnił służbę w 31 pal. Na porucznika został awansowany ze starszeństwem z 15 sierpnia 1929. W 1937 został przeniesiony z korpusu oficerów artylerii do korpusu oficerów broni pancernych[7].
  5. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2016-06-11].
  • Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
  • Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
  • Jan Tarczyński: 12 Batalion Pancerny. Pruszków: Wydawnictwo Ajaks, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 49. ISBN 83-85621-60-1.
  • Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn : Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.